vrijdag 19 juni 2009

Ellen Litman | The Last Chicken in America

Ellen Litman - The Last Chicken in America A Novel in Stories. New York, W.W. Norton & Company Inc, 2007, 236 pagina's.

Twelve linked, wryly humorous stories about an unforgettable cast of Russian-Jewish immigrants trying to assimilate in a new world.

Masha is juist out of high school when her family arrives in Squirrel Hill, Pittsburgh. With touching lightheartedness and tremendous humor, the stories in this book trace her struggles and those of other Russians in the community to find their place in the new society-seniors alienated from their children, spouses trying to hold their families together while grappling with unemployment and depression, young adults searching for love. In "Dancers" the home of a married couple is invaded by a pair of hedonistic and financially unstable performers. The hero of "The Trajectory of Frying Pans" falls for a coworker who may or may not be trapped in a green-card marriage. In "About Kamyshinskiy" a man, living under the scrutiny of his daughters and neighbors, tries to start over after the death of this wife. The Last Chicken in America is an impressive debut about the sometimes painful, sometimes hilarious collision of cultures, religions, and generations in contemporary America.


Het was al weer een tijdje geleden dat ik een boek las van een van oorsprong Russische schrijver, die niet in zijn of haar moedertaal schrijft.

Deze verhalenbundel van Ellen Litman draagt de ondertitel "een roman in verhalen" en dat is het inderdaad. Alle verhalen spelen zich af in de wijk Squirel Hill in Pittsburgh, waar een grote gemeenschap Russen woont. Voor de Amerikaanse buitenwereld zijn zij allen gelijk, maar voor de Russen onderling bestaat er een groot onderscheid tussen Joodse Russen en "gewone" Russen.

De hoofdpersonen van de verhalen zijn allen Joods-Russische; zij duiken in elkaars verhalen op. Ze zijn naar de Verenigde Staten vertrokken om te ontsnappen aan discriminatie en economische malaise, hoewel de meesten niet actief gelovig zijn. Eenmaal aangekomen blijkt de vervulling van de Amerikaanse droom verder weg dan ooit te zijn. Er volgens Engelse lessen en nieuwe opleidingen (iets met computers, dan zit je altijd goed, en niet iets met literatuur, laat staan Russische literatuur), maar ouders verliezen de greep op het leven van hun kinderen of raken zelf op drift, de dochters raken maar niet aan de man of er volgen depressies en andere ziektes.

De verhalen bevatten veel verwijzingen naar Russische literatuur en muziek, Russisch eten en de Russische kijk op het bestaan. Ben je met die zaken bekend, dan is het een feest der herkenning, ben je er niet mee bekend, dan zal het denk ik wat exotisch aandoen. Dat is wellicht ook de bedoeling van de schrijfster geweest, omdat er geen verklarende woordenlijst in het boek is opgenomen.

Litman schrijft met ironische humor, die me soms zelfs wat melancholisch maakte. Dat past precies bij het thema van de verhalen – de ontwortelde immigrant, die bijna wanhopig naar houvast zoekt. Kristien Hemmerechts noemde de verhalen in de Volkskrant "te Amerikaans", "ietwat glad". Zo heb ik deze bundel niet ervaren. Vorm zelf een oordeel, als je graag in het Engels leest, zou ik zeggen!

Ik las een gesigneerd exemplaar

Ellen Litman (Engels)

flickr

dinsdag 16 juni 2009

Karel van het Reve | Met twee potten pindakaas naar Moskou

Karel van het Reve - Met twee potten pindakaas naar Moskou. Amsterdam, G.A. van Oorschot, 1970, 142 pagina's.

Karel van het Reve, die zich die titel 'professor' aanmatigt, is een renegaat, iemand met een fanatieke, blinde haat tegen alles wat vooruitstrevend is, zoals dat vaak gebeurt met dat soort mensen (A.J. Koejemans, Pieter 't Hoen, Annie Romein-Verschoor, Frans Goedhart, Sal Tas). Hij werkt mee aan door de CIA gesubsidieerde bladen als Het Parool, De Volkskrant, de Haagse Post, Avenue, het Hollands Maandblad en het sinistere Tirade. Leidse studenten hebben al verscheidene malen geprotesteerd tegen het zelfs voor Leiden opmerkelijk lage peil van zijn 'colleges', die hij overigens vaak 'verhinderd' is te geven omdat hij op reis is voor de ook al door de CIA opgezette en gefinancierde zgn. 'Alexander Herzen-Stichting' - een 'organisatie' die zich bezig houdt met het uitventen van antisowjetliteratuur aan uitgevers en kranten. Het kaliber van zijn 'werk' blijkt wel het beste uit het feit dat het hogelijk geprezen wordt door De Telegraaf (Jacques Gans) en door het Philipsblad Accent (Jacques de Kadt). Zijn boek 'Met twee potten pindakaas naar Moskou' bevat 'reportages' uit en 'beschouwingen' over de Sovjet-Unie, oppervlakkig, lasterlijk (van het Reve gaat voor een bewuste leugen niet op zij) en zonder enig begrip voor wat in dat grote land gepresenteerd wordt op het gebied van onderwijs, literatuur, medische zorg, techniek en wetenschap en de vele andere dingen die daar, ondanks reusachtige moeilijkheden en gemaakte fouten, bereikt zijn.
Zelfs het pseudo-vooruitstrevende, maar in werkelijkheid trotskistische en zionistische Vrij Nederland was gedwongen bij monde van de historicus Jan Rogier toe te geven dat Karel van het Reve, net als zijn katholieke en homosexuele broer, 'met fascistoide drek overgoten' is. Zelfs een oerburgerlijk blad als de Vara-gids noemde hem 'iemand met gevaarlijke rechtse ideeën'. Het moet zeer bedenkelijk worden genoemd dat instellingen als het Prins Bernhard-Fonds en de Nederlandse Organisatie voor Zuiver Wetenschappelijk Onderzoek de uitgave van dit soort 'literatuur' met geld van de Nederlandse belastingbetaler mogelijk maken. Verder ben ik van mening dat Artis moet blijven.

(Marcus Bakker in De Waarheid)


In deze bundel zijn stukken verzameld die Van het Reve schreef toen hij van augustus 1967 tot augustus 1968 als correspondent voor Het Parool in Moskou verbleef. Nu de Sovjet-Unie niet meer bestaat, leest deze bundel als een geschiedenisboek.

Al direct in het eerste stuk stond ik versteld. Van het Reve beschrijft daarin zijn reis naar de Sovjet-Unie. Hij legt die reis in zijn eigen auto af, via Scandinavië en Leningrad. Om de een of andere reden heb ik mij altijd voorgesteld dat het niet de bedoeling was dat een buitenlandse correspondent zo in zijn eentje door het land zou reizen. Je weet immers niet wat hij onderweg ziet en opschrijft. Tegelijkertijd realiseer ik me dat Van het Reve natuurlijk onderweg volop gecontroleerd zal zijn, ook al beschrijft hij dat niet in zijn stuk.

Zo was er eigenlijk in de meeste stukken steeds iets dat nieuw was. Eén van de stukken behandelt zijn contacten met dissidenten binnen de Sovjet-Unie. Het is een kort stuk, dat des te indrukwekkender is nu je als lezer weet dat Van het Reve een manuscript van Andrey Sakharov (Gedachten over vooruitgang, vreedzame coëxistentie en intellectuele vrijheid) het land uit heeft gesmokkeld.

Wat mij betreft hadden de vier stukken waarin Van het Reve de gebeurtenissen van het jaar 1917 vertelt wel achterwege mogen blijven. Dat heb ik te veel als een droge opsomming van namen en gebeurtenissen ervaren – op de enkele heerlijk ironische, knorrige opmerking van Van het Reve over het geloof der kameraden nagelaten natuurlijk.

Karel van het Reve | Literatuurwetenschap
K. van het Reve | Waarom Russisch leren?

Karel van het Reve op Wikipedia
Karel van het Reve

flickr

zondag 14 juni 2009

Pieter Waterdrinker | Montagne Russe

Pieter Waterdrinker – Montagne Russe Belevenissen en verhalen. Amsterdam, Arbeiderspers, 2007, 311 pagina's.

Montagne Russe (roetsjbaan) is een werveling van verhalen die zich grotendeels afspelen in hedendaags Rusland, verteld met on-Nederlandse adem en vitaliteit. Het decor is vooral Moskou, het Manhattan van Europa, waar de negentiende eeuw na de val van het communisme in bepaalde opzichten 'als een duveltje uit zijn doosje' is gesprongen.
Zijn de persoonlijke verwikkelingen van de auteur in het eerste deel vaak hilarisch - zoals wanneer hij vertelt over een tragische liefde van zijn homoseksuele onderbuurman, joods Siberië bezoekt of bijna het leven laat op een gammele veerboot tussen Rusland en Turkije -, in de latere verhalen kampen de protagonisten, eenzame mannen en massagehoertjes, met de krankzinnigheid van het bestaan, seks, de dood en de onmogelijkheid van liefde - thema's uit Waterdrinkers romans.


Na Kaviaar en ander leed las ik nu een veel recentere bundel van Pieter Waterdrinker: Montagne Russe. De bundel bestaat uit twee soorten verhalen. Het eerste deel bevat belevenissen van de schrijver zelf, die lezen als reisverhalen, sociologische studies of journalistieke stukken. Het tweede deel bevat alleen literaire korte verhalen.

Net als in Kaviaar en ander leed bespreekt Waterdrinker in zijn belevenissen allerlei fenomenen uit de moderne Russische maatschappij. Jammer is dat een aantal van de stukken eerder verschenen in de eerste bundel. In het nawoord vermeldt de auteur dat deze bundel niet meer leverbaar is, maar het boek wordt nog wel via antiquariaten aangeboden, aan wie een beetje moeite wil doen.

De verhalen vielen me tegen. Wellicht omdat deze stuk voor stuk confronterend zijn: gezeul met het lichaam van een overleden meisje, meisjes die zich moeten prostitueren om te overleven op straat en ga zo maar door. De ellende houdt maar niet op. Deze verhalen maken mij niet nieuwsgierig naar de romans van Waterdrinker. Wel hoop ik op een bundel nieuwe belevenissen.

Pieter Waterdrinker | Kaviaar en ander leed

Pieter Waterdrinker (Nederlands, Engels, Duits en Russisch)

flickr

woensdag 10 juni 2009

Андрей Тургенев | Спать и верить

Андрей Тургенев - Спать и верить. Москва, Эксмо, 2007г. 384 страницы.
(Andrey Turgenev - Spat' i verit'. Moskva, Eksmo, 2007. 384 bladzijden)

Ленинград, конец 1941 года. Холод и голод.
Загадочный эмиссар пишет агентурные письма Гитлеру. Разрабатывается зловещий «План Д» - взрыв Ленинграда в случае его падения.
Молодой полковник НКВД, прибывший из Москвы, готовит покушение на Кирова и вдруг влюбляется во вчерашную школьницу Варю.
А Варя ждет с фронта ее жениха, помогает что есть сил маме и друзьям, видит сны и верит в Победу. Станут ли сны вещими?
Роман печататеся в авторской редакции. С сохранением авторской пунктуации, орфографии и морфологии. Все искажения исторических названий и имен – намеренны.


Deze roman speelt aan het einde van 1941 in Leningrad, als de stad de eerste winter van het beleg door de Duitse troepen ingaat. De roman volgt een aantal personages, waarvan de meerderheid samen in een communale woning woont. Van deze personages is Varya, ongeveer twintig jaar en werkzaam als typiste, de belangrijkste. Door haar ogen maken we kennis met de gevolgen van de blokkade: de honger, de kou, de doden die op straat achterblijven omdat de levenden te verzwakt zijn om ze te begraven, de angst om het onzekere lot van de mannen aan het front en de vrees dat de vijand de stad toch zal veroveren.

Het tweede belangrijke personage is Maxim. Hij is een buitenstaander, omdat hij door de NKVD vanuit Moskou naar de belegerde stad wordt gestuurd om Kirov te vermoorden. Maxims Leningradse collega’s zinspelen steeds op het feit dat hij als Moskoviet niet te vertrouwen is. Door de ogen van dit aan alcohol verslaafde personage leren we dat de vervolging van de eigen bevolking door de NKVD ondanks het beleg gewoon doorgaat.

Met het personage van Maxim gaat een tweede, rode lijn steeds meer de roman overheersen: het idee van Leningrad (Petersburg) als onheilspellende stad, waar angstaanjagende, onverklaarbare dingen gebeuren. Petersburg wordt wel de stad genoemd die gebouwd is op botten, omdat zoveel arbeiders bij de stichting van de stad door Peter de Grote het leven lieten.

In de Russische literatuur zie je dit idee vertegenwoordigd in Gogols Petersburgse vertellingen of de roman Petersburg van Beliy. Ik ben er niet van overtuigd dat deze roman net zo goed is als deze voorbeelden, maar het is wel aardig om zo’n thema te herkennen in een roman waarvan je eigenlijk niet zo’n verwijzing naar illustere voorgangers verwacht.

De roman is vlot geschreven, in korte hoofdstukken waarin het perspectief telkens naar een ander personage wisselt. Dat maakt dat je het boek leest alsof je naar een televisieserie kijkt. Minpunt zijn het wat ongeloofwaardige einde en de schrijffouten van de auteur die de uitgevers in deze roman hebben gehandhaafd. Ik vond het geen geniaal boek, maar het is zeker aardig om te lezen.

flickr

maandag 1 juni 2009

Илья Бояшов | Конунг

Илья Бояшов - Конунг. Санкт-Петербург, Лимбус Пресс, 2008г. 272 страницы.
(Ilya Boyashov - Konung. Sankt-Peterburg, Limbus Press, 2008. 272 pagina's)

Этот роман лауреата премии «Национальный бестселлер» рассказывает историю молодого норвежского ярла Рюрика. Оказывается, еще до того, как он стал княжить на Руси, его жизнь была полна захватывающих приключений.
Бояшов – великолепный стилист. Смешивая историческую правду факта, певучую речь исландских саг и брутальную мифологию викингов, на выходе он получает текст, который простак прочтет как феерическую авантюру, а мудрец – как размышление о природе власти.


Volgens de tekst op de achterflap kan dit boek over de Vikinghoofdman Rurik worden gelezen als een sprookjesachtig avontuur, maar tegelijkertijd ook als een beschouwing over de aard van macht. Beide beweringen zijn juist.

Rurik bracht in de tweede helft van de negende eeuw het gebied rond het Ladogameer en Novgorod onder zijn bewind. Daarmee maakt deze vermoedelijke niet-Rus een belangrijk onderdeel uit van de geschiedenis van Rusland; Ruriks nakomelingen heersten drie eeuwen over het Kiëvse Rus’.

In dit boek geeft Boyashov een beschrijving van hoe hij zich Ruriks jonge jaren in een fjord in Noorwegen voorstelt. Je kunt het boekje inderdaad oppervlakkig als een sprookjesachtige beschrijving van die jeugd zien, waarin je leert over de verhouding tussen Vikingen onderling, hun rooftochten door Europa en de goden, mythen en sagen die het wereldbeeld en handelen van deze Vikingen bepalen.

Toch is er meer: Boyashov voert Rurik op als iemand die voorbestemd is grootse dingen te doen, die anders is dan de anderen. Hij verstaat de kunst van vechten en roven in perfectie, maar geeft desondanks de voorkeur aan een meer vreedzame benadering van de wereld om hem heen. Hij is bijvoorbeeld zo geïnteresseerd in stedenbouw, dat hij de stenen stad Constantinopel liever bewondert dan aanvalt. Ook later zijn er momenten waarin Boyashov benadrukt dat Rurik kiest voor geweldloosheid en redelijkheid. Op die momenten krijgt de roman een beetje het karakter van een parabel, die past in de traditie van Tolstoj’s latere verhalen.

Na een rooftocht door Europa laat Rurik zich niet meer verleiden tot andere rooftochten. Sterker nog, hij raakt bezeten van het idee dat hij het geheim van een betoverde berg bij de ingang van zijn fjord, waarvan nog nooit iemand levend is teruggekeerd, moet doorgronden. Heeft hij dat geheim eenmaal doorgrond, dan staat niets hem meer in de weg om te doen waartoe hij is voorbestemd: zich vestigen als heerser over het gebied van het Ladoga-meer.

Daarbij moet worden aangetekend dat de Russische geleerden het er niet eens over kunnen worden of Rurik nu uit Scandinavië afkomstig was of niet. De historicus Boyashov presenteert zijn beschrijving niet als dé juiste theorie, waardoor je het werk ook als een literaire roman kunt lezen. Een leesbare, grappig en wijze roman.

Илья Бояшов | Кто не знает братца Кролика!
Илья Бояшов | Танкист, или "Белый тигр"
Илья Бояшов | Путь Мури

flickr