dinsdag 27 april 2010

Peter Terrin | De bewaker

Peter Terrin - De bewaker. Amsterdam/Antwerpen, De Arbeiderspers, 2009, 219 pagina's.

Twee mannen bewaken de enige ingang van een buitengewoon gebouw met veertig luxueuze appartementen, bewoond door de rijken der aarde. Die ingang bevindt zich in de kelder, op de zwaarbeveiligde parkeerverdieping. De bewakers vormen de laatste linie van verdediging, ze houden de wacht bij de lift.
Wanneer op een dag op een na alle bewoners vertrekken weten zij niet wat er buiten, in de stad, in het land, gaande is. Hun enige bron van informatie is de man die zorgt voor hun bevoorrading. Maar ook voor hem zijn ze op hun hoede. Waarom draagt hij geen lederen schoenen en stropdas, zoals zij? En wat te denken van de aangekondigde derde bewaker, die maar niet verschijnt?
De bewaker is een spannend, allegorisch verhaal over oorlog en vrede: oorlog met een ongrijpbare vijand, vrede die elk voor zichzelf moet bevechten. Een tijdloos boek, geschreven in de puntgave stijl waarvoor Peter Terrin geroemd wordt.


De roman De bewaker is genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2010. Omdat de naam van de schrijver me helemaal niets zei, heb ik deze roman toen de shortlist van deze prijs bekend werd geleend uit de bibliotheek. Daarbij bleek dat Terrin eerder al drie romans en twee verhalenbundels heeft geschreven. De bewaker is zijn recentste roman.

De bewaker beschrijft een surrealistische situatie: twee bewakers zijn samen met één bewoner achtergebleven in een appartementencomplex voor de rijken der aarde. Waarom de andere bewoners het gebouw verlaten hebben, is niet bekend. De twee bewakers, Michel en Harry, zijn ervan overtuigd dat er oorlog of een opstand is uitgebroken in de stad. Het is hun taak de beveiliging van het gebouw en de achtergebleven bewoner ondanks deze toestand naar beste kunnen te verzorgen.

Wat volgt is zeker geen aangenaam, maar wel een heel goed geschreven boek. Niet in de tegenwoordig zo gebruikelijke jachtige schrijfstijl, maar kalm, met veel aandacht voor zintuiglijke details. Wat ik vooral zo knap vind van deze roman is dat het Terrin lukt om je al lezende te laten zelf steeds meer te laten twijfelen aan de vraag welke angsten die de bewakers voelen nu echt zijn, en welke angsten slechts tussen de oren van de beide mannen zitten.

Niet alleen de angsten van de beide bewakers worden beschreven, maar ook de verhouding tussen de beide mannen. Er is sprake van een hiërarchische verhouding: Harry is overduidelijk de meerdere van Michel. We beleven het verhaal vanuit het perspectief van deze laatste. Tegelijkertijd benadrukt Terrin de onderlinge afhankelijkheid van Harry en Michel. Harry droomt hardop van een 'gezamenlijke bevordering', als zij hun huidige opdracht goed uitvoeren. Dat er zo op elkaars lip zittend haast sprake is van een liefdesrelatie, wordt in een paar alinea’s geschetst. Dat Harry vindt dat de gezamenlijke droom hoe dank ook beschermd moet worden, maakt het boek extra beklemmend.

De bewaker is een duister boek, dat desalniettemin zeker de moeite van het lezen waard is. Ik ben benieuwd of de jury van de Libris Literatuurprijs het boek zal belonen.

Peter Terrin op Wikipedia

flickr

zondag 18 april 2010

Merel Roze | De weekenden waren voor haar

Merel Roze - De weekenden waren voor haar. Amsterdam, Archipel, 2008, 207 pagina's.

Wat is er vroeger gebeurd?

Na de dood van haar moeder wordt de achtjarige Maya Regter door haar vader ieder weekend naar een gezin op een afgelegen boerderij gebracht. Daar woont de één jaar oudere Frederieke, met wie Maya de weekenden spelend doorbrengt. Plotseling komt er aan de bezoeken een einde.

Bijna twintig jaar later staan de vrouwen voor het eerst weer oog in oog. Maya hoopt op een hernieuwde vriendschap, maar Frederieke blijkt woedend op haar. Hoe kunnen de twee vrouwen het verleden zo anders hebben beleefd? En waarom bracht Maya's vader haar eigenlijk ieder weekend weg?

Merel Roze (1975) debuteerde in 2006 met de roman Fantastica. Ze was tekstredacteur voor AT5 en columnist voor NRC Handelsblad. Haar weblog bereikt al jaren duizenden lezers, net als haar column voor Libelle.


Wat vind ik van dit boek? Het bevat een op zich aardig bedacht plot, de informatie die voortkomt uit de zoektocht naar wat er in het verleden gebeurd is, wordt goed gedoseerd en vlot leesbaar verstrekt, maar het verhaal deed me eigenlijk niets. En dat terwijl je zou verwachten dat het boek je naar de keel grijpt.

Het is immers nogal wat: je bent acht, je hebt net je moeder verloren en je vader brengt je ieder weekend 'weg'. Dan ben je net gewend, en houdt het ineens zonder verklaring op. En ben je volwassen, dan blijkt ineens dat ze daar boos op je zijn, maar jij weet van niets. Dat zou toch op z’n minst medelijden moeten oproepen. Maar, dat deed het dus niet. Misschien wel omdat het me allemaal te veel aan de oppervlakte bleef. Alsof de schrijfster zich er meer op heeft gericht om de vaart in het verhaal te houden, dan op de daadwerkelijke inhoud.

Ook heb ik me nogal eens geërgerd aan de door Roze gebruikte beeldspraak. Een voorbeeld, gevonden in de eerste alinea van bladzijde 18:

Ik was ook onderzocht, maar bleek niets te mankeren. Het luchtte me op en tegelijkertijd speet het me, zoals wanneer je je heel hard hebt gestoten en het niet eens bloedt.

Dat is een vergelijking die bij mij alleen maar verwondering opwekt. Ik heb mezelf nog nooit zo hard gestoten dat het bloedde.

Ook staan er ongerijmdheden in deze roman. Ik citeer de tweede alinea van bladzijde 101:

Mijn woede veroorzaakte een stoot adrenaline, die alle andere emoties en condities tijdelijk van ondergeschikt belang maakte. Wat was dat verhelderend! De kou raakte me niet, ook al was ik mijn sjaal en jas in de auto vergeten.

Maya loopt dus zonder jas over het tuinpad naar haar vaders voordeur. Twee bladzijden verder stapt Maya dan eindelijk naar binnen. Dit staat er in de eerste twee alinea’s van pagina 103:

'Geef je jas maar.'
In papa’s huis nam zijn vriendin mijn jas aan. Ik was net zo blij met mijn woede en nu werd hij door haar rust gedwongen af te nemen.


Hier heeft Maya dus ineens wel een jas aan.

De zinnen die voorafgaan en volgen op deze ongerijmdheden zijn tekenend voor wat er vooral wringt in dit boek: dit voortdurend benoemen van emoties van de hoofdpersoon. Als je zo’n plot bedenkt, waarbij de wereld van de hoofdpersoon op de kop wordt gezet vanwege iets dat in haar jeugd gebeurd is en dat haar doet twijfelen aan wie zij is en hoe zij haar leven heeft ingericht, is het juist de kunst om de emoties die daarmee gepaard gaan al dan niet subtiel te suggereren, in plaats van steeds maar te zeggen dat je boos of verdrietig bent. Een gemiste kans, deze roman.

Merel Roze

flickr

vrijdag 16 april 2010

Александра Маринина | Взгляд из вечности: Благие намерения

Александра Маринина - Взгляд из вечности. Книга первая: Благие намерения. Москва, Эксмо, 2009, 384 страницы.
(Aleksandra Marinina - Vzglyad iz vechnosti. Kniga pervaya: Blagie namereniya. Moskva, Eksmo, 2009, 384 pagina's).

Никто не сомневается, что Люба и Родислав - идеальная пара: красивые, статные, да еще и знакомы с детства. Юношеская влюбленность переросла в настоящую любовь, и все завершилось счастливым браком. Кажется, впереди безоблачное будущее. Как говорится, браки заключаются на небесах, а в повседневности они подвергаются всяческим испытаниям. Вот и в жизни молодой семьи Романовых и их близких возникли проблемы, сначала вроде пустяковые, но со временем все более трудные и запутанные. У каждого из них появилась своя тайна, хранить которую становится все мучительней. События нарастают как снежный ком, и что-то неизбежно должно произойти. Прогремит ли все это очистительной грозой или ситуация осложнится еще сильнее? Никто не знает ответа, и все боятся заглянуть в свое ближайшее будущее...


Aleksandra Marinina (pseudoniem van Marina Alekseyeva) is een van de bekendste Russische detectiveschrijvers. Deze detectives worden in veel talen vertaald, ook in het Nederlands. Het was echter al een tijd geleden dat er een nieuwe detective van haar hand verscheen. En toen was daar vorig jaar ineens deze roman, het eerste deel van een trilogie, die totaal onverwacht, gesigneerd en wel, als verjaardagscadeau op onze mat viel.

Het is niet voor het eerst dat Marinina van het detectivegenre afwijkt. Eerder verschenen al een bundel toneelstukken met de titel Комедии (Komedii) en een familieroman met de titel Тот, кто знает (Tot, kto znaet). Dit eerste deel van de trilogie Взгляд из вечности borduurt voort op het stramien dat Marinina in Tot, kto znaet heeft gebruikt. Ook hier volgen we het lot van een Russisch gezin in de tweede helft van de twintigste eeuw. Dit eerste deel begint midden jaren vijftig en eindigt in 1978. We volgen de gezinnen Golovin en Romanov, die met elkaar verbonden worden doordat een van de dochters uit het eerste gezin, Lyuba, trouwt met de enige zoon uit het tweede gezin, Rodislav.

We hebben hier echter niet te maken met een familieroman waarin de gebeurtenissen strikt lineair worden gepresenteerd. Marinina presenteert het verhaal dit keer als een soort fabel. Er is een viertal personages dat als een soort koor in een Griekse toneelstuk functioneert: de Raaf reist door de tijd en bekijkt zo het leven van de personages, dat hij vervolgens navertelt aan de Steen, de Slang en de Wind. De Raaf bezoekt verschillende plaatsen en tijden om 'soaps te kijken'. De vier personages geven ieder hun eigen commentaar op dat wat ze zien en horen, en heb zo hun favoriete personages. Ze lijken al-wetend te zijn, maar gaandeweg blijkt dat de Raaf het niet altijd even goed lukt om dat wat hij ziet juist te interpreteren.

In eerste instantie ergerde ik me nogal aan dit veelvuldig terugkerende viertal. Ik had het gevoel dat ze het ontspinnen van het verhaal hinderden. Later ben ik hun aanwezigheid gaan waarderen, toen bleek dat ze je als lezer op het verkeerde been zetten en dat ze je aanzetten tot nadenken over de 'normen en waarden' van de tijd die behandeld wordt. Ook gebruikt Marinina deze figuren als een middel om de 'losse eindjes' van het verhaal aan elkaar te knopen.

Het venijn van de gebeurtenissen in dit eerste deel zit in de staart: in de laatste vijftig tot honderd bladzijden blijkt dat alles toch anders is dan het tot dan toe heeft geleken. Marinina sluit af met een heel slimme cliffhanger, waardoor je eigenlijk direct aan het tweede deel wilt beginnen.

Voor mij bewijst Marinina met dit boek dat zij niets 'slechts' een detectiveschrijver is. Het zou voor haar wellicht makkelijker zijn geweest om nog een detective te schrijven, maar Marinina heeft ervoor gekozen een heel ander, onzeker pad in te slaan. De roman mag dan, zoals ze zelf in het voorwoord schrijft, pas na heel veel moeite tot stand zijn gekomen, maar dat zie je niet terug in het boek. Marinina geeft met deze roman niet alleen maar inzicht in de verhoudingen tussen man en vrouw zoals die in de Sovjet-Unie waren in de beschreven periode. Ze neemt eigenlijk de hele toenmalige samenleving onder de loep en ze schrikt er daarbij niet voor terug om kritiek te leveren op trekken van die samenleving die de Russische samenleving van nu ook nog kenmerken. Dat maakt me nieuwsgierig naar de andere twee delen, die al wel verschenen zijn, maar die ik nog niet heb kunnen kopen of lenen.

Александра Маринина | Взгляд из вечности: Ад
Александра Маринина | Взгляд из вечности: Дорога
Александра Маринина | Все не так

Александра Маринина (Russisch)

maandag 5 april 2010

Miriam Toews | The Flying Troutmans

Miriam Toews - The Flying Troumans. London, Faber & Faber, 2009, 275 pagina's. 2008 (1).

Meet the Troutmans.

Hattie is living in Paris, has just been dumped by her boyfriend when she receives a phone call from het eleven-year-old niece. Hattie's sister Min is having a particularly dark episode and Thebes asks Hattie to come and look after her and her brother Logan. By the time Hattie arrives back in Canada, Min is on her way to the psychiatric ward. Suddenly responsible for two children, she realises that she is out of her depth and hatches a plan to find their long-lost father. With only the most tenuous lead, she piles Logan and Thebes into the family van and heads south.

At once hilarious and heartrending, The Flying Troutmans tells the story of a fractured family on the verge of spinning off its axles and a road trip that just might keep them together.


Toews schetst in The Flying Troutmans een uitzichtloze situatie, die eindigt in een reis door Amerika, als een roadmovie: de zus van de hoofdpersoon, Hattie, wordt voor de zoveelste keer opgenomen in een psychiatrisch ziekenhuis, twee kinderen achterlatend die weliswaar vroegwijs, maar niet volwassen genoeg zijn om voor zichzelf te zorgen. Hatties relatie in Parijs is stukgelopen omdat haar vriend liever in India mediteert, dus vliegt ze hals over kop terug naar Canada, om opnieuw de zorg voor de kinderen op zich te nemen terwijl de moeder afwezig is. Deze keer is het echter wel de bedoeling dat ze de vader van de kinderen, die ergens in Amerika woont, vindt zodat hij de zorg voor de kinderen op zich kan nemen.

De zoektocht naar deze vader beslaat, doorspekt met flashbacks naar de jeugd van Hattie en Min, en naar de tijd waarin de vader nog bij het gezin woonde, het grootste gedeelte van het boek. Toews roman deed me denken aan Kevin Canteys roman Winslow in Love. In Canteys roman gaat het personage dat psychische problemen heeft weliswaar mee op reis, maar de zieke moeder en zus is door de voortdurend zorg om haar welzijn eveneens aanwezig tijdens deze reis.

Het knappe van deze roman is dat Toews dit loodzware thema bijna lichtvoetig beschrijft. Dat maakt de roman tragikomisch, in plaats van alleen maar deprimerend. Wat verder erg in het oog springt is de liefde waarmee Min omringd wordt, ondanks alle problemen die haar aanhoudende ziekte veroorzaakt. Ook valt op dat de personages die 'geestelijk gezond' zijn zelf ook zo hun eigenaardigheden hebben.

Dit is de tweede roman die ik van Toews las. De eerste, A Complicated Kindness, is gesitueerd in een Mennonietengemeenschap, met een vijftienjarig meisje als hoofdpersoon dat aan die gemeenschap wil ontsnappen. Beide romans zijn aanraders, als je ’t mij vraagt!

Miriam Toews op Wikipedia (Engels)

flickr