zaterdag 21 juli 2012

Andrzej Stasiuk | Negen

Andrzej Stasiuk - Negen. Breda, De Geus, 2011, 285 pagina's.
Oorspronkelijke Poolse titel: Dziewięć, vertaald door Karol Lesman. 1999 (Polen), 2002 (Duitsland).

Indringende en verontrustende roman over het leven in het hedendaagse, chaotische Warschau.

Schuldeisers zitten Paweł op de hielen: zijn woning is verwoest en hij heeft nog drie dagen om zijn schuld af te lossen. Op zoek naar geld slaat Paweł op de vlucht, de stad Warschau in, hopend dat zijn vrienden hem kunnen helpen. Maar niets is wat het lijkt, ook vriendschap en verleden niet. Paweł raakt verstrikt in de onderwereld van deze verpauperde plek en er is geen uitweg. Of toch wel?


Op de omslag van deze roman staat een uitspraak van Irvine Welsh. Hij zegt daarin onder andere dat Negen een portret is van een ontwortelde en rusteloze generatie Oost-Europeanen. Door dat citaat van Welsh drong de vergelijking met Welsh' Trainspotting zich verschillende keren aan mij op tijdens het lezen. Waarom?

Negen beschrijft drie hoofdpersonen: Paweł, die binnen drie dagen voldoende zloty's bij elkaar moet schrapen om zijn schuld af te lossen, Jacek, die verslaafd is geraakt en daarom alleen geïnteresseerd is in zijn volgende dosis, en Bolek, die op niet geheel legale wijze wel veel geld heeft verdiend. Paweł doorkruist drie dagen lang Warschau, op zoek naar iemand die hem het af te lossen bedrag kan voorschieten.

Het verhaal speelt midden jaren negentig, in Warschau. Stasiuk schetst een somber beeld van een grote stad, die in de greep is van het roofkapitalisme dat je in die tijd in meer Oost-Europese landen zag. Je hebt enkele winnaars, maar veel meer verliezers, en ze komen allemaal voorbij, tegen de achtergrond van de vierde hoofdpersoon: de stad Warschau zelf, die aan het veranderen is.

Het perspectief wisselt daarbij voortdurend. Soms is dat duidelijk, doordat de naam van de andere hoofdpersoon wordt genoemd, maar vaak ook is dat niet duidelijk. Er wordt dan alleen gesproken over een 'hij' of 'zij'. Extra complicatie is daarbij dat ook vanuit het perspectief van andere personages wordt geschreven. Dat werkt zeer bevreemdend. Het maakt de roman moeilijk om te volgen, maar het pas wel bij wat de schrijver wil bereiken: een volledige onthechting, niet alleen van de belangrijkste hoofdpersoon Paweł, maar ook van de lezer.

Dan nu de gelijkenis met Trainspotting. Ook in die roman wisselt het perspectief voortdurend tussen de personages. Het verhaal is gesitueerd in Edinburgh, en ook die stad is nadrukkelijk aanwezig in het verhaal. De kijk op de wereld die de personages in deze roman hebben en de door Welsh gebruikte taal zorgen in Trainspotting vooral voor de vervreemding. Een andere methodiek dus dan in Negen, maar wel met hetzelfde effect.

In de twee boeken die ik voor Negen van Stasiuk las, was ik voornamelijk onder de indruk van de natuurbeschrijvingen. In Negen zijn het juist de beschrijvingen van de stad Warschau en de toevallige passanten die me raakten. De beschrijving is soms bijna poëtisch, ook al wordt er een uiterst grijs en moedeloos makend beeld geschetst. Negen is zeker geen roman die je gedachteloos kunt weglezen. Je moet voortdurend geconcentreerd blijven om de draad niet kwijt te raken, maar die inspanning is deze roman zeker waard. Een héél goed boek!

Andrzej Stasiuk | De witte raaf
Andrzej Stasiuk | Galicische vertellingen

Andrzej Stasiuk (Pools)
Andrzej Stasiuk op Wikipedia (Engels)

flickr

Geen opmerkingen:

Een reactie posten